Na dziedzińcu Chelsea College of Art, niemal naprzeciwko muzeum sztuki Tate Britain, z okazji festiwalu designu w Londynie stanęła pełna ekspresji struktura. Zbudowany z drewna i wygięty na końcach łuk został nazwany The Smile i rzeczywiście wygląda jak uśmiech. Jego radosna forma wywołuje też uśmiechy na twarzach oglądających. Wielu uważa ją za najciekawszą instalację festiwalu.

Ale David Venables, dyrektor Stowarzyszenia Handlowego Amerykańskiego Przemysłu Drewna Liściastego na Europę i pomysłodawca projektu, zapewnił, że dla niego to nie jest tylko artystyczna instalacja, ale coś znacznie ważniejszego. „Ten projekt pokazuje możliwości i wyzwania budowli z drewna” – stwierdził.

The Smile został zaprojektowany przez architekt Alison Brooks i zbudowany przez firmę Arup przy użyciu klejonych warstwowo paneli CLT z tulipanowca. Tulipanowiec jest powszechnie występującym, lekkim, lecz mocnym gatunkiem drewna liściastego, a The Smile jest zwieńczeniem prac AHEC nad zademonstrowaniem jego zastosowania w konstrukcji budynków. Panele CLT są już powszechnie wykorzystywane w budownictwie na całym świecie, ale jak dotąd wytwarzano je wyłącznie z drewna iglastego. AHEC eksperymentował z tulipanowcem głównie we wnętrzach, ale dwa lata temu we współpracy z pracownią architektoniczną dRMM i firmą budowlaną Arup zrealizował też projekt Endless Stair na festiwal designu w Londynie.

„Dzięki Endless Stair nauczyliśmy się tak wiele, że byliśmy w stanie pójść o krok naprzód i uruchomić produkcję przemysłową paneli” – wyjaśnił David Venables. W Endless Stair użyliśmy prototypowych paneli CLT z tulipanowca, które zostały wykonane specjalnie na tę okazję. Konstrukcję The Smile wykonano z klejonych warstwowo paneli, wyprodukowanych w niemieckiej fabryce Zueblin przy wykorzystaniu nieco zmodyfikowanego procesu produkcyjnego dla paneli CLT z drewna iglastego.

„Zamiast ukrywać się z naszymi eksperymentami w laboratorium, robimy je publicznie” – powiedział Venables – „To ryzykowne, ale opłaca się. Dzięki Endless Stair przez całą Europę przetoczyła się dyskusja na temat wytwarzania paneli CLT z drewna liściastego”.

Skoro panele CLT z drewna iglastego są udanym produktem, na który wciąż wzrasta zapotrzebowanie, dlaczego Venables tak dąży do zaproponowania alternatywy? Ponieważ dyrektor AHEC ma świadomość istnienia niszy dla produktu wyższej jakości. Tam, gdzie będzie potrzebny bardziej wytrzymały lub ciekawszy wizualnie materiał, panele z drewna liściastego będą lepszym, a czasami nawet jedynym wyborem.

„Rynek zazwyczaj kieruje się ceną.” – wyjaśnił Venables – „Więc wykorzystywanie europejskiego drewna iglastego ma sens. Ale nadal istnieje zapotrzebowanie na bardziej wyspecjalizowane rozwiązania, na przykład w budynkach użyteczności publicznej, albo w niskobudżetowym budownictwie mieszkaniowym. To właśnie okazja dla nas. Inspiracją dla tego projektu była świadomość, że nasze eksperymenty z panelami CLT nie mają sensu, jeśli przemysł budowlany, architekci i inżynierzy nie uznają ich za funkcjonalne i przydatne rozwiązanie.”

Fabryka Zueblin, która wyprodukowała panele CLT do budowy The Smile, jest znana z realizacji specjalistycznych, unikatowych projektów, a także ze stosowania innej metody produkcji paneli, niż pozostali wytwórcy. W Zueblin łączy się warstwy drewna przy użyciu worka próżniowego, a nie, jak zazwyczaj, sprasowania pod ciśnieniem. Dzięki temu jest możliwa zindywidualizowana produkcja na mniejszą skalę albo stworzenie wygiętych elementów. Obydwa te aspekty były istotne przy produkcji paneli na The Smile.

Niemniej jednak Venables podkreślił, że „to pierwsze takie przedsięwzięcie na skalę przemysłową, więc nie jest idealnie dopracowane. Przy pracy nad Endless Stair nauczyliśmy się na tyle dużo, że mogliśmy wystartować z produkcją.” Dyrektor AHEC jest bardzo podekscytowany faktem, że równolegle z konstrukcją The Smile, fabryka Zueblin wykonuje też panele z tulipanowca do budowy zwykłego domu. W tym projekcie architekt, główny inżynier i klient byli zgodni co do wykorzystania tulipanowca, ponieważ uznali to drewno nie tylko za interesujące, ale też za najlepsze i najbardziej efektywne rozwiązanie konstrukcyjne.

Według Davida Venablesa prace nad panelami CLT z tulipanowca są niezwykle ważne zarówno dla producentów amerykańskiego drewna liściastego, jak i dla środowiska. Aby przemysł drzewny był możliwie proekologiczny, trzeba w maksymalnym stopniu wykorzystać każde ścięt drzewo i zminimalizować ilość odpadów materiałowych. 

Panele z tulipanowca całkowicie spełniają te wymagania. Po pierwsze to powszechnie występujący gatunek, stanowiący duży procent zasobów lasów liściastych. Po drugie do produkcji paneli CLT wykorzystuje się najniższe klasy drewna, takie,na  które z powodu nieprzydatności dla przemysłu meblarskiego jest bardzo małe zapotrzebowanie.

Używanie tych uprzednio niezbyt popularnych klas drewna jest bez wątpienia dobre dla środowiska, ale też dla producentów, ze względu na otwarcie zupełnie nowego rynku. Dlatego z zaangażowaniem wspierali oni projekt The Smile, przekazując za darmo kilka ciężarówek drewna. „Z pewnością widzą w tym pomyśle potencjał.” – stwierdził Venables.

 Najważniejszym aspektem The Smile nie jest zademonstrowanie nowego zastosowania paneli z drewna liściastego, ale fakt, że w tej konstrukcji mogą one pokazać pełnię swoich możliwości. To olbrzymie wyzwanie, jeśli chodzi o skalę i proces konstrukcyjny. Uwidacznia też, jak niezwykłe i piękne mogą być budynki stworzone dzięki panelom CLT. „Dlaczego nie mielibyśmy tego pokazać w londyńskiej przestrzeni publicznej?” – powiedział Venables – „Jeśli jesteś architektem lub inżynierem, wystarczy jeden rzut oka, żeby docenić niezwykłość tej konstrukcji.”

„To było jak dotąd nasze najtrudniejsze przedsięwzięcie ze względu na jego skalę i fakt, że wszyscy zaangażowani w projekt pracowali nad czymś, czego nie robili nigdy wcześniej.” – dodał – „Zespół był fantastyczny. Mieliśmy poczucie wspólnego celu i dzieliliśmy się pomysłami. Cieszę się, że wykonawcy opierali się na naszych ekspertyzach technicznych dotyczących materiału. To poważne przedsiębiorstwa, które zdecydowały się poświęcić swój czas na tę realizację, bo uwierzyły w nasz pomysł.”

Cały projekt trwał w sumie dziesięć lat, ale to nie jedyny sposób, w jaki AHEC stara się zmienić podejście do wykorzystania drewna liściastego. Obecnie AHEC pracuje nad użyciem tego drewna do produkcji klejonych elementów. „Chcieliśmy otworzyć szerszą debatę, która zwiększyłaby potencjalne możliwości tego materiału.” – powiedział Venables.

The Smile z pewnością spełniło tę rolę.