Klaster Sztuki (Kunstcluster) w holenderskim mieście Nieuwegein to najnowszy projekt architektów Fritsa van Dongena i Patricka Koschucha, poprzednio związanych ze studiem „de Architekten Cie”.

Budynek teatru wkrótce stanie się charakterystycznym punktem w centrum miasta, które na przestrzeni kilku następnych lat będzie poddawane rewitalizacji. Planuje się tu między innymi budowę nowego ratusza, a także sklepów, domów mieszkalnych, biur i podziemnego parkingu.

Klaster Sztuki składa się z dwóch części – w jednej mieści się teatr i centrum sztuki, w drugiej wielopoziomowy parking i sklep outletowy na parterze. W nowym teatrze znajduje się sala widowiskowa oraz teatr studyjny. Główna sala ma siedemset miejsc siedzących, podium oraz dużą scenę nadającą się do wszelkiego typu widowisk. Teatr studyjny ma dwieście miejsc siedzących i jest zdecydowanie mniejszy, jednak dzięki składanej scenie może być wykorzystywany na różnego rodzaju imprezy, włącznie z koncertami rocka i muzyki pop. W centrum sztuki, zaplanowanym nad teatrem, będą odbywać się zajęcia muzyczne, taneczne i aktorskie. 

Strop i balkon w sali głównej teatru architekci wyłożyli panelami akustycznymi z płyty MDF pokrytej fornirem z orzecha amerykańskiego. „Wybraliśmy orzech, aby podkreślić ciepłą atmosferę tego miejsca i poczucie wspólnoty i bezpieczeństwa, dodatkowo podkreślone przez łagodne krzywizny drewna” – uzasadnił swoją decyzję Frits van Dongen, który pełni także funkcję naczelnego architekta Holandii. Produkcją ponad 3 tys. paneli z orzecha zajęła się firma Keijsers Lundiform, specjalizująca się w indywidualnych pracach stolarskich. W należącym do firmy polskim zakładzie panele pokryto ręcznie fornirem z orzecha. Przed transportem do Holandii starannie je wyselekcjonowano i zmontowano, by uzyskać jednolity kolor i ciągłość rysunku słojów. Koordynator projektu, Twan Derks, wyjaśnia: „Każdy panel został docięty do pożądanego rozmiaru przy użyciu systemu modelowania 3D i maszyn CNC, a następnie ponumerowany. Bardziej skomplikowane elementy konstrukcyjne musiały być zmontowane w fabryce przed dostarczeniem na miejsce. Na przykład panele sufitowe musieliśmy precyzyjnie dogiąć do uzyskania potrzebnego kształtu. Aby zapewnić wyśmienitą akustykę sali, panele nie są licowane, ale zostały ułożone asymetrycznie na różnych poziomach, żeby lepiej chłonęły dźwięk. Z kolei na gięte balustrady części balkonów użyto litego drewna orzecha amerykańskiego.” 

Całość kompleksu dopełniają trzy okazałe foyer i działająca przy teatrze kawiarnia z widokiem na Stadsplein, główny plac miejski. Frits van Dongen and Patrick Koschuch wyłożyli zaokrąglowe ściany foyer okładziną z tulipanowca, ponieważ bardzo spodobała im się naturalna, zróżnicowana paleta barw tego gatunku – kremowy i jasnooliwkowy odcień bieli kontrastuje z ciemnym fioletem, brązem i oliwkowymi smugami twardzieli drewna. „Tulipanowiec był idealnym wyborem, bo jego zróżnicowanie kolorystyczne doskonale odzwierciedla interakcje pomiędzy foyer, sceną i widownią” – powiedział Patrick Koschuch. Firma Derako International, dostawca systemów okładzinowych, na zamówienie architekta wykonała panele z litego tulipanowca w trzech różnych rozmiarach (45 x 70 mm, 30 x 98 mm i 15 x 126 mm). Następnie asymetrycznie je zamontowała na metalowej konstrukcji, dodatkowo podkreślając w ten sposób zróżnicowanie barw tulipanowca. Ponadto panele zamontowano na różnych wysokościach, dzięki czemu lepiej udało się wytłumić dźwięk. 

Sita Veer z firmy Derako International wyjaśnia: „Część ścian, na których zamontowano okładziny, jest zaokrąglona. Dlatego przy użyciu precyzyjnych narzędzi musieliśmy wygiąć metalowe kostrukcje w łuki o siedmiu różnych promieniach. Nie mogliśmy też zapomnieć o wbudowanym w okładziny oświetleniu. Projektowaliśmy nasz system rusztowań bazując na rysunkach CAD budynku.” Ukończone ściany doskonale ukazują naturalne zróżnicowanie barw tulipanowca, podkreślone jeszcze nierównomiernym montażem paneli.

Przeszkloną ścianę foyer pokryto od wewnątrz nadrukiem z motywem kurtyny scenicznej.  Ogranicza to intensywność światła wpływającego do wnętrza od południa i wschodu, dzięki czemu nawet w ciepłe dni na schodach i w foyer utrzymuje się przyjemna temperatura. Nasycenie nadruku nie jest na tyle duże, by ograniczyć widoczność. Ogromna, wysoka na około 20 metrów witryna pozwala przechodzącym przez rynek zajrzeć do foyer i do sali widowiskowej. Za to widzowie teatru mogą podziwiać widok miejskiego placu z trzech foyer na poziomie 5, 10 i 15 metrów. Fasadę budynku po zmroku oświetlają energooszczędne diody LED.  

Po rewitalizacji centrum niemal wszystkie samochody znajdą miejsce na podziemnych parkingach. Oprócz nich zostanie tylko wielopoziomowy parking przy Klasterze Sztuki, zaplanowany jako „zielone płuco” ściśle zabudowanego środowiska miejskiego. Celem projektu było stworzenie parkingu bezemisyjnego, zarówno w konstrukcji jak i w użytkowaniu. Front garażu od strony placu Stadsplein ma grubość czterech metrów i składa się głównie z wysokiej na sześć metrów plantacji bambusów, w których zatopione są kaskadowe schody. Nadruki na balustradach i innych przeszklonych powierzchniach powielają motyw bambusa. Na parterze zaplanowano sklep outletowy, aby ożywić krajobraz ulicy.

Architekci: Frits van Dongen i Patrick Koschuch

Gatunki drewna: orzech amerykański i tulipanowiec amerykański

Zdjęcia: Derako - Allard van der Hoek- Keijsers Lundiform